𝘈𝘤𝘩𝘵𝘦𝘳 𝘥𝘦 𝘤𝘰𝘶𝘭𝘪𝘴𝘴𝘦𝘯.

Het Achterhoek College 2019 is van start gegaan, en deze keer ben ik ook van de partij. De zes colleges worden op verschillende locaties gegeven, de allereerste bij het Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers. Een perfecte manier om de Achterhoek beter te leren kennen! De meeste deelnemers bleken dan ook, net als ik, geen geboren en getogen Achterhoekers. Gelukkig onder ons een paar authentieke exemplaren, het dialect klonk me dan ook als muziek in de oren tussen het zeer beschaafde Nederlands (mijn rollende R verraad me nog dagelijks). Tijdens het eerste college stond het landschap centraal, de focus op het coulisselandschap. Vorig jaar volgde ik de trainingen voor Gastvrouw van het Landschap gemeente Oost Gelre, dit college sloot daar prachtig bij aan.

In  november 2018 besteedde het programma Nieuwsuur er uitgebreid aandacht aan, het Hollandse landschap verdwijnt! Zo ook het typische Achterhoekse coulisselandschap. Wat is dat eigenlijk, een ‘coulisselandschap’? Hier vind je kleine lapjes grond, omgeven door bomen en/of struiken en vaak ook een greppel. Doordat je maar een beperkte afstand kunt kijken, zie je telkens weer iets anders wanneer je dit landschap doorkruist. Op het toneel blijft het ook vaak een verrassing wat zich achter de coulissen afspeelt, vandaar de naam ‘coulisse’. Door de schaalvergroting in de landbouw, vind je de authentieke houtwallen alleen nog om grote percelen. Greppels zijn verdwenen en de  lange boomrijen onderbroken. Anno 2019 staat duurzame energie op de loer, gaat dit niet ten koste van ons mooie landschap? Is het terecht dat de overheid alleen geld in de grote natuurprojecten stopt en de kleinere landschapsmonumenten laat verslonzen? Gelukkig ontstaan er steeds meer lokale initiatieven om de eigen landschapsidentiteit te behouden.

André Kaminski, voorzitter van organisatie Stichting Achterhoek weer Mooi (stAM), verzorgd dit eerste Achterhoek College in een reeks van zes. De stAM probeert de doelstelling die centraal staat in het Deltaplan voor het Landschap (boek ‘Nederland weer Mooi’) na te streven, of in elk geval onderdeeltjes hiervan, zoals de aanleg van kruidenrijke bermen en akkerranden. Het boek dat in 2005 werd gepubliceerd vertelt hoe het moderne landschap weer mooi kan worden, met aandacht voor de identiteit van een streek en de geschiedenis. In zo’n landschap zullen dieren en planten die nu dreigen te verdwijnen zich weer thuis voelen. De Vereniging Nederlands Cultuurlandschap stelt dat wanneer we in 20 jaar tijd een bedrag van 12 miljard zouden investeren, we erin kunnen slagen om het Nederlands landschap weer karakteristiek te maken. Uiteindelijk zou het zelfs 18 miljard opleveren! Als de overheid bijna 5 miljard kan uitgeven aan een Betuwelijn, die overigens jaarlijks flink verliest leidt, verdient ons mooie Hollandse landschap dan niet minstens zoveel investering! Uit onderzoek is gebleken dat het niet alleen goed is voor de economie, het draagt ook bij aan een goede gezondheid en het welzijn van de mens.

Als we het hebben over cultureel erfgoed, hoort het coulisselandschap daar ook bij. De Achterhoekse streek barst van de landschapsmonumenten! Wat te denken van de monumentale eik bij de Radstake, de Varsseveldse kopjes en het zandpadenstelsel in Zelhem. Ze maken deel uit van onze identiteit en vertellen vaak vele verhalen. Als mensen het landschap waar ze wonen waarderen, gaan ze het meestal vanzelf beschermen. Maar waarderen we ons landschap wel genoeg? Of vinden we het eigenlijk heel gewoon dat we in deze prachtige groene zone wonen? Stel dat een boer die bereid is om die schitterende monumentale boom die hij midden in zijn weiland heeft staan (hartstikke onpraktisch) te behouden, ter compensatie een geld-busje ophangt, hoeveel mensen zouden er dan daadwerkelijk wat geld in doen? Om het cultureel erfgoed van bijvoorbeeld buurtschap de Meuhoek (bij Halle) te handhaven is €500.000 nodig. Hier vind je het laatste authentieke (kleinschalig) coulisselandschap. Op een oppervlakte van 3 km² vind je een diversiteit van grasland, akkers, landweggetjes en 3000 knotelzen. In de moderne landbouw kan zo’n stuk landschap niet gehandhaafd worden, het vraagt teveel onderhoud. De Elzen moeten allemaal geknot worden om het typische coulisselandschap in stand te houden. Vinden we dat €500.000 waard? Het bekendste schilderij van Rembrandt, De Nachtwacht, wordt dit jaar voor het eerst sinds 1976 gerestaureerd, naar verwachting kost dat 3 miljoen euro. Hetzelfde bedrag wat is berekent voor het restaureren van de Gouden Koets. Ik zou zeggen omsmelten dat ding en de opbrengst investeren in het Hollandse landschap.. 😉.

In onze groep cursisten bevind zich onder andere een agrariër en campingeigenaar. Best verhelderend om die verschillende ervaringen te horen! De grond onder onze voeten wordt door vele aspecten beïnvloed zoals cultuur, recreatie en economie. Iemand die zijn boterham moet verdienen met land-, en akkerbouw bekijkt het gehele plaatje toch echt heel anders als de campingeigenaar die het van de recreatie moet hebben. In de Achterhoek is die recreatie inmiddels minstens zo belangrijk geworden als de landbouw. De hele regelgeving zou volgens de agrariër best wat ‘gemuudelijker’ mogen. Als een boer bereid is mee te helpen om het aantal soorten dieren en planten op zijn landbouwgrond te vergroten door hier een leefgebied voor kwetsbare soorten te creëren, moet hij daarvoor eerst een gebiedsaanvraag doen bij de provincie. Dit soort stukken grond worden namelijk provinciaal toegewezen. De beheersovereenkomst die dan eventueel wordt aangegaan, is aan strenge regels gebonden. Er wordt exact bekeken hoeveel kwetsbare soorten er zich per m² bevinden, pas daarna komt een boer eventueel in aanmerking voor compensatie van dit voor hem onbruikbare stuk landbouwgrond. Volgens de boer zou het mooi zijn als de maatschappij de boer tegemoet zou komen, als in de naaste bewoners en de bezoekers.

Ik ben helemaal voor. Adopteer een boom, sponsor een bermrand en help zo mee de Achterhoek weer mooi te maken. Het was beslist een boeiende avond! Heel fijn ook om te zien dat de mannen toch echt niet zonder vrouwen kunnen als het aankomt op moderne elektronica!