Mooi Achterhoek – Klomptgoed

De laatste grote verbouwing thuis zit erop, de uitbouw aan de voorzijde is zo goed als klaar. Hoog tijd voor een nieuwe etappe van Mooi Achterhoek. Om klokslag 08.00 uur stond ik voor café Kerkemeijer in Rekken. Het is een frisse lentedag, echter eenmaal onderweg voelt het prima. Bij de nostalgische bushalte in Rekken (zie vorige column) staat de weekmarkt van Rekken. Drie kramen sterk!

Achter de Antoniuskerk ligt een klein verscholen paadje. De toren van de kerk is overigens een stuk ouder dan de kapel zelf. De laatste werd namelijk door bliksem verwoest (en ook weer herbouwd) in 1889. De toren stamt uit 1655. Het wandelpad slingert zich al snel links en rechts langs de Berkel, een prachtig natuurgebied! Er grazen schapen, ik hoor talloze vogels en vlak voor me kiezen twee hazen het hazenpad. Het is er behalve de natuurgeluiden totaal verlaten, wat een genot om dit alles voor mijzelf te hebben. Via een trekpontje steek ik het riviertje over.

Een boer is druk bezig met het ploegen van de enorme akker waar ik langs loop. Hij wordt achtervolgt door een flinke stofwolk en een troep meeuwen. Tussen de boerderijen door wandelend over geasfalteerde binnenwegen kom ik al snel weer bij kleine bospaadjes. Prachtig, die frisgroene lentekleuren! Bij de verschillende boerenerven is altijd wat te zien. Van nieuwsgierige koeien tot een verzameling oude nostalgische caravans waar de natuur inmiddels zijn intrek heeft genomen.

De Brekenweg bij Rekken is een prachtig zandpaadje dat zich door natuurgebied den Breken heen slingert. Hier ligt het enige hoogveentje van Berkelland. De zeldzame plant Rijsbes schijnt hier te groeien. Dat staat hoog op mijn wensenlijst, om ooit nog eens een IVN plantencursus te volgen. Natuurlijk maakt ik hier een foto-stop. Ik neem ook meteen even de tijd om een boterham te eten. Ondertussen wint de zon ook al steeds meer terrein.

Het Kerkloo-bos heeft Eibergen te danken aan een oud-burgemeester. Na zijn overlijden in 1924 liet Smits zijn Kerkloo-bos na aan de Eibergse gemeenschap. Hij liet de toekomst van het bos nauwkeurig vastleggen zodat het altijd een wandelbos blijft. De Ramsbeek schittert hier in het zonlicht. Langzaamaan wandel ik richting de Mallumse molen. Eerst passeer ik nog het labyrint van Mallum. Het werd in 2003 aangelegd door de Schotse landkunstenaar Jim Buchanan. Zijn inspiratie haalde hij uit een Griekse munt, het vierkante Knossos-model. Het labyrint is ongeveer 270m lang. Rond 1750 werd de Havezate Mallum gesloopt. De Heer van Mallum nam zijn intrek in het Muldershuis naast de molen. Die gracht van de voormalige havezate is het enige bewijs dat het gebouw er ooit stond. Het bordje bij de toegangspoort is verdwenen, in de toren lijkt nu en dan geslapen te worden? Het geheel doet een beetje treurig aan eerlijk gezegd.

Ook het Muldershuis ligt er wat somber bij. Op een mooie dag als deze zat normaal gesproken het terras al aardig vol. Vlak voor het hele Corona gebeuren, had ik er een geweldig leuke foto-opdracht voor een buitenbord op het terras, tevens een stukje reclame voor het varen met de Berkelzomp. Het beeld was die dag heel wat vrolijker dan vandaag… De dichter Gerrit Achterberg woonde een kleine twee jaar in Eibergen. Hij schreef toen een gedicht over de Mallumse molen:

Uit de middeleeuwen van Arij Prins

is deze molen overgebleven.

Hout, water en leven

hielden dezelfde, eensgezinde kracht.

Samen verheffen zij zich boven hun macht

en dalen in elkanders zegevieren af.

Rustpunten, op en af,

voltooien de inwendige beweging,

O balkenhart, dat in de bossen klopt.

Via onderstaande link kun je alles lezen over de molen zelf.

http://www.waterradmolens.nl/Gelderland/Eibergen.htm

Over de Joodse begraafplaats had ik al eens wat beknopte informatie gekregen tijdens een IVN Heksentocht over het Wievenveld. Voor ik deze etappe ging wandelen heb ik me er nog wat meer in verdiept. Vanaf 1643 hebben zich met enige regelmaat joden in Eibergen gevestigd. De gunstige ligging vlakbij de grens maakte de plaats voor Duitse joden gemakkelijk bereikbaar. In 1786 betaalden zeven gezinnen een jaarlijkse stadsbelasting: het Jodentribuut. Al vóór 1756 was er een joodse begraafplaats, bijgenaamd De Jodenbelt. Deze lag even buiten Eibergen aan de Berkel (huidige Rekkense Binnenweg). Op de joodse begraafplaats staat een herinneringssteen ter nagedachtenis aan de dertien familieleden die niet in Eibergen hun laatste rustplaats vonden maar in de oorlog zijn weggevoerd en vermoord. Hier liggen drie generaties Zion begraven. De familie Zion stamt origineel uit Augustowa, Polen. De eerste Zion in Eibergen was David Zion, die in 1852 38 jarige leeftijd naar Eibergen was gekomen. Hij zou er gedurende 25 jaar als Joodse leraar fungeren. Zijn zoon en twee kleinzoons liggen net als David begraven op de Joodse begraafplaats in Eibergen.

Kleinzoon Migels Zion (1868-1937) kocht in 1909 het pand van barbier Wilhelmus Antonius te Nijenhuis en begon er een manufacturenwinkel. Dat was het begin van modezaak en warenhuis Gebr. Zion, dat er op deze locatie tot 1973 gevestigd zou blijven, in de Achterhoek bekend als de grootste kledingwinkel in de regio, ‘met de zeven etalages’. De drie broers Julius, Salomon en Zadok Zion (zonen van Migels) wisten door onder te duiken de oorlog te overleven. Omdat zij kleding en stoffen hadden verborgen, konden ze na de oorlog de zaak heropenen. Op deze locatie bevindt zich nu Harry’s Snackcounter. In 2020 kwam de kleinkinderen van David Zion, Hona en Esther, in het nieuws vanwege het terug geschonken kristallen familieservies. https://www.destentor.nl/enschede/verborgen-joods-servies-na-78-jaar-terug-bij-de-familie-zion-in-enschede~a2f7bb02/

Over deze Joodse begraafplaats in Eibergen verscheen in 2017 het boek Jöddenbulten. Op het Wievenveld vind je ook het huis van Aaltjen Brouwers. Door de omgeving beschuldigd van hekserij en toverij. Om dit ongedaan te maken liet ze zich in 1694 wegen op de heksenwaag in Oudewater. Het getuigenschrift dat haar een vermogen had gekost, heeft haar echter nooit verlost van deze beschuldiging!

http://www.facebook.com/klomptgoed

Woensdag 3 maart weer een kleine 20km door de Achterhoekse streek gestruind. De N315 tussen Neede en Rietmolen is tijdelijk geheel gesloten voor verkeer vanwege verbreding van deze provinciale weg, dus ook de bushalte nabij Rietmolen is onbereikbaar. Met wat extra kilometers kwam ik uiteindelijk toch bij de start van deze etappe

Neede kwam rond het jaar 1600 als gevolg van de ontwikkelingen in de Tachtigjarige Oorlog onder sterk calvinistische invloed. Na de verovering van de Heerlijkheid Borculo door Maurits van Oranje was in Neede alleen nog het Nederduitse gereformeerde geloof toegestaan. Volhardende katholieken verlieten Neede in eerste instantie voor verborgen missen, bij ’n Brook’n, ofwel Brammelerbroek, een buurtschap ten noorden van het toen nog niet bestaande Rietmolen. Uiteindelijk heeft dit wel geleid tot het ontstaan van het dorp Rietmolen. Op deze woensdag staat er een kleine warenmarkt voor de kerk. Aan de overzijde van de bijzonder ogende Sint-Caeciliakerk bezoek ik de oude begraafplaats. Hier bevind zich het monument voor de ongedoopte kinderen van Rietmolen.

Vroeger werden doodgeboren baby’s niet op de begraafplaats van de kerk begraven in gewijde grond. Omdat zij nog niet gedoopt waren, kregen zij een plek achter de Mariakapel onder de heg. In veel plaatsen moest men zelfs het eigen grafje graven. Tot ver in de jaren zestig waren dat de regels van de Katholieke kerk. Een gestorven ongedoopt kind was vroeger eigenlijk een taboe, hij of zij was namelijk niet verlost van de erfzonde. Er werd geen administratie bijgehouden, men weet dus niet precies hoeveel grafjes er zijn. Veel ouders weten niet eens meer precies waar hun baby is begraven. Met het monument is er nu eindelijk een plek gekomen die troost kan bieden. Het monument is gemaakt door kunstenares Anneke te Vregelaar uit Rietmolen. Hopelijk is ook het gevonden baby’tje uit ’s Heerenberg in Gods hand…

Het dorp heeft overigens ook twee heuse beroemheden. – De broers Richard en Roeland Nales uit Rietmolen hebben een ‘ski-trekker’ uitgevonden waarmee ze sinds 2016 door de Buurserbeek kunnen waterskiën. Typisch iets van deze streek! Creativiteit, innovativiteit en handarbeid. Willen we iets, hebben we het niet, dan maken we het zelf!

Langzaamaan wandel ik het natuurgebied Het Needse Achterveld binnen. Het is één van de laatste natte heidegebieden in de Achterhoek. Het is geen groot gebied, zo’n 110 hectare. Er groeien hier echter wel heel veel verschillende bomen, struiken en bloemen. Dat maakt het een bijzonder, bijna niet-Nederlands gebied! Ik heb het gevoel ‘op safari’ en ver van de Achterhoek. Oude eiken, een verdronken Elzenbroekbos (‘broek’ komt waarschijnlijk van het Duitse “Bruch”, dat “Moeras” betekent), en niet te vergeten de heide met jeneverbesstruiken en wilde gagel. Deze struik vindt je alleen op natte zure heidegrond, wat op nog maar weinig plekken in Nederland het geval is. Op het Needse Achterveld kom je verschillende bollen tegen. De wilde gagel is op zijn mooist in april en mei, dan krijgt de struik zijn herkenbare oranje kleur. Vergeet vooral niet te ruiken aan deze plant (wrijven tussen je vingers), de citroenachtige zeepgeur zal je tegemoet komen. Vanwege deze geur werd de wilde gagel vroeger veel gebruikt voor in de bedstee (verdreef de vlooien). Ik geniet van iedere stap door dit prachtige stukje Achterhoek. Slechts een enkele keer kwam ik een andere wandelaar tegen. Ik hoorde vooral heel veel vrolijke vogeltjes.

Nabij het hoveniersbedrijf De Tuinen van Geerdink op de hoek van Waterleidingdijk – Visschemorsdijk, zag ik vanuit de verte de olifant al staan. Bijzondere creaties, zowel de olifant als het kantoor. Een stukje verderop staat daar, statig langs de buurserbeek, de nostalgische bushalte van de vroegere buurtbus lijn 192. Deze reed van Lichtenvoorde via Zieuwent en Mariënvelde naar Ruurlo. Halte Kerkplein was te vinden in Ruurlo. Hoe en waarom de bushalte hier is beland is mij tot op heden nog onbekend? Nog iets verderop aan de Waterleidingdijk nog meer nostalgie. Schuin tegenover Het Gedenkbos Neede ligt namelijk voormalig buitenbad Het Vleer dat op 2 juni 1934 officieel in gebruik werd genomen. De oude toegangshekken en duikplank zijn de laatste stille getuigen. Inmiddels is het een paradijsje voor de boomkikkers. Het was sowieso al een vaste verblijfplaats voor één van de grotere populaties boomkikkers in de Achterhoek.

Rondom Neede liggen prachtige kerkepaden. Via een aantal van deze paden bracht de wandelroute mij terug naar het busstation van Neede. Al wandelend moest ik denken aan de jaarlijkse jammarkt. Hopelijk kan hij deze zomer weer georganiseerd worden. Ieder jaar op de derde woensdag van augustus organiseert Neede deze Jammarkt. Begin 1900 stond in Neede namelijk de jamfabriek van Tuinbouwmaatschappij Gelderland. Het succes was groot, de jam ging de hele wereld over. Er werkten meer dan 100 mensen in de fabriek! Vooral in Nederlands-Indië werd er veel van de Achterhoekse jam gegeten. De economische crisis in de jaren ’30 maakten een einde aan het succes, de fabriek moest zijn deuren sluiten in 1931. Onderweg naar huis luister ik het tweede deel van de podcast ‘Het Onland’. Joost Engelberts ontrafelt stukje bij beetje de raadsels rondom de onopgeloste moord op de 12-jarige Rinie Wielheesen. De vijf afleveringen zijn een absolute aanrader! Net als de etappes van Mooi Achterhoek. Ik kijk ernaar uit om het volgende stukje Achterhoek te ontmoeten.

https://www.nporadio1.nl/podcasts/onland